Kwetsbare kinderen nog steeds onvoldoende beschermd
De jeugdbeschermingsketen kampt nog steeds met veel te lange wachtlijsten. Een tekort aan personeel is de belangrijkste oorzaak. Kinderen en jongeren op een wachtlijst blijven te lang in onveilige situaties en raken meer beschadigd, hun problemen verergeren. Maatregelen die sinds 2019 zijn genomen hebben tijdelijk en plaatselijk wel verlichting gebracht. Maar ze bieden geen oplossing voor de lange termijn. “Er zijn nooddijken aangelegd, maar die vertonen alweer scheuren.”
Dat schrijven de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd en de Inspectie Justitie en Veiligheid. De inspecties spreken minister Weerwind (Rechtsbescherming) en staatssecretaris Van Ooijen (VWS) aan op de situatie; zij zijn verantwoordelijk voor het stelsel van jeugdbescherming. Maar ook de gemeenten, die voldoende goede jeugdhulp en jeugdbescherming moeten inkopen en verantwoordelijk zijn voor Veilig Thuis.
Al in 2019 constateerden de inspecties dat de overheid niet genoeg doet om kinderen te beschermen die in hun ontwikkeling worden bedreigd doordat ze in onveilige situaties zitten.
De inspecties bieden ruimte voor onorthodoxe acties om oplossingen te vinden. Wel moet dan vooraf duidelijk zijn dat die oplossingen leiden tot goede en tijdige hulp en bescherming aan kinderen en jongeren die dat nodig hebben.
Veel geprobeerd
Gemeenten hebben sinds 2019 wel veel gedaan in een poging een doorbraak te bereiken. Samen met partijen als Veilig Thuis, de Raad voor de Kinderbescherming en de instellingen voor jeugdbescherming en jeugdreclassering. Bijvoorbeeld met extra geld, betere samenwerking, afspraken over wat voorrang moet krijgen en het verminderen van administratieve rompslomp. Maar de wachtlijsten blijven veel te lang. Dat komt vooral door personeelstekorten (vacatures, ziekteverzuim) en door de hoge vraag naar jeugdhulp en jeugdbescherming vergeleken bij de zorg die gemeenten inkopen.
Optelsom van wachtlijsten
Op verschillende momenten kunnen kinderen, jongeren en gezinnen op een wachtlijst komen.
- Bij een wijkteam als zij vrijwillig een aanbod aan jeugdhulp willen accepteren.
- Bij Veilig Thuis als die een melding moet beoordelen en daarna onderzoek moet doen.
- Bij de Raad voor de Kinderbescherming.
- Bij een gecertificeerde instelling voor jeugdbescherming en jeugdreclassering, die de jeugdbeschermingsmaatregel of jeugdreclassering moet uitvoeren die de rechter heeft opgelegd.
- Bij het vinden en starten van een hulpverlener die de daadwerkelijke zorg biedt, vooral in de gespecialiseerde jeugdhulp.
Als alles binnen de wettelijke termijnen verloopt, zonder wachtlijsten, duurt het na een eerste melding minstens 32 weken voordat een kind, jongere of gezin daadwerkelijk hulp en bescherming krijgt als al deze stappen doorlopen worden. Maar door de wachtlijsten op de verschillende momenten kan dit enorm oplopen, tot weken of zelfs vele maanden extra.
Veilig Thuis
Veilig Thuis hoort wettelijk binnen vijf dagen een melding te beoordelen. Er zijn 26 Veilig Thuis organisaties in Nederland, over 24 organisaties zijn er cijfers. Slechts elf Veilig Thuis organisaties lukt het de termijn van vijf dagen te halen bij 80 procent van de meldingen.
Na het beoordelen van een melding doet Veilig Thuis onderzoek. Daarvoor staat wettelijk een termijn van tien weken. Geen enkele organisatie haalt die norm.
Raad voor de Kinderbescherming
De Raad voor de Kinderbescherming hanteert als norm om binnen tien dagen een onderzoek te beginnen. Maar begin januari was de gemiddelde wachttijd vijf weken. Op 1 januari stonden 4.284 kinderen op de wachtlijst voor beschermingsonderzoek, adoptie, schoolverzuim, strafonderzoek en gezag en omgang. Dat zijn ruim duizend kinderen méér dan in 2019. Het probleem is dus sinds 2019 alleen maar groter geworden, ondanks alle pogingen de situatie te verbeteren.
Voor de betrokkenheid van de Raad voor de Kinderbescherming staat acht weken.
Instellingen voor jeugdbescherming en jeugdreclassering, en de start van de zorg
Gecertificeerde instellingen voor jeugdbescherming en jeugdreclassering in Nederland moeten een kind, jongere of gezin eigenlijk binnen vijf dagen na de uitspraak van een kinderrechter koppelen aan een vaste jeugdbeschermer. Die gaat dan aan de slag met het gezin. Ook moet er binnen zes weken een plan van aanpak voor de hulp liggen. Dit lukt veel instellingen niet doordat er structureel te weinig vakbekwame jeugdbeschermers zijn. Vervolgens hoort binnen zes weken de daadwerkelijke hulp te beginnen. Maar ook daar zijn er wachtlijsten, vooral in de gespecialiseerde jeugdhulp bij complexe problematiek.
Wel zien de inspecties mooie voorbeelden van jeugdbeschermers die ‘buiten de lijntjes kleuren’. Zij houden intensief contact met gezinnen zolang de bedoelde hulp nog niet beschikbaar is, of ze begeleiden de omgang van kinderen met hun ouders. Maar de inspecties zien dit soort voorbeelden niet als oplossing voor de langere termijn.
