Jaarbericht 2021: Druk op uitvoeringsorganisaties onverminderd groot
De werkdruk bij justitiële uitvoeringsorganisaties was vorig jaar groot, evenals voorgaande jaren. Politie, jeugdzorg, jeugdinrichtingen en migratieorganisaties bijvoorbeeld, hebben steeds meer moeite hun taken zoals het helpen van mensen of het beveiligen van de samenleving verantwoord uit te voeren. Dit blijkt uit het Jaarbericht 2021 van de Inspectie Justitie en Veiligheid waarin zij meldt wat opvalt in haar toezicht. Te weinig middelen, personeelstekort, gebrekkige aansturing en samenwerking leiden bij diverse justitiële organisaties tot problemen in hun taakuitvoering. Problemen die zij onmogelijk alleen kunnen oppakken, aldus de Inspectie JenV.
Het is volgens haar aan de opdrachtgevers1 van deze organisaties om te zorgen dat er voldoende middelen zijn. "Ons toezicht maakt duidelijk of beleid dat op papier is bedacht, in de praktijk werkt’’, zegt inspecteur-generaal Henk Korvinus van de Inspectie JenV. "Daarmee helpen we uitvoeringsorganisaties hun werk beter uit te voeren. We geven aan waar knelpunten zitten, doen aanbevelingen ter verbetering. We maken onze bevindingen kenbaar aan beleidsafdelingen van het ministerie. Zij zijn immers opdrachtgevers van deze organisaties en kunnen veranderingen bewerkstelligen, door extra middelen te verstrekken of niet telkens nieuwe opdrachten te geven. Ook de politiek mag zich dat aantrekken.’’
Personeelsgebrek
Vorig jaar hebben de Inspectie JenV en drie andere inspecties bijvoorbeeld hun zorgen geuit over de situatie in de Justitiële Jeugd Inrichtingen (JJI’s). Personeelsgebrek vormt daar een veiligheidsrisico voor medewerkers en jongeren. Eind vorig jaar is extra geld beschikbaar gekomen voor een nieuwe JJI-locatie en extra personeel. Vanwege de krappe arbeidsmarkt is het echter moeilijk om aan nieuwe medewerkers te komen. Ook bij de politie, de jeugdbescherming, en migratieorganisaties merkt men dit en komt men handen tekort.
Bij de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) moest een speciale Taskforce achterstanden bij de asielaanvragen wegwerken. Hier stond echter snelheid in het werk voorop en niet zorgvuldigheid. Met als risico dat asielaanvragen onterecht zijn ingewilligd of afgewezen. Verder bleek dat de Tweede Kamer niet altijd zorgvuldig is geïnformeerd over knelpunten bij de Taskforce. De oorzaken hiervoor ontstijgen het niveau van de IND, aldus de Inspectie JenV, die verantwoordelijkheid ligt tenminste ook bij beleid en politiek. Er zijn volgens haar structurele oplossingen nodig voor de problemen in het asielproces.
Samenwerken gaat niet vanzelf
Een organisatie, die haar taken goed wil uitvoeren, moet onder meer in- en extern kunnen samenwerken en de medewerkers adequaat aansturen. Dat gaat bij een aantal organisaties echter niet vanzelf, zoals bij onderdelen van de Landelijke Eenheid van de politie. Zo vervult de afdeling, die aanslagen moet voorkomen via proactief inzicht in terroristische netwerken, die rol niet volledig vanwege gebrekkige onderlinge samenwerking.
Samenwerking tussen instanties verloopt evenmin probleemloos. Uit het inspectieonderzoek naar de tramaanslag in Utrecht bleek dat politie, het Openbaar Ministerie en de Dienst Justitiële Inrichtingen (die over gevangenissen gaat) vóór de aanslag de problematiek van de aanslagpleger niet goed met elkaar bespraken en aanpakten. Daardoor hebben zij de risico’s voor de samenleving niet zo klein mogelijk gemaakt.
Ook is het van belang dat organisaties in het oog houden dat zij werken voor de mensen in de samenleving. Het is een van de doelen waar Inspectie JenV in haar toezicht op focust. Organisaties kunnen daar veel scherper op zijn, kwam onder meer naar voren uit inspectieonderzoek naar slachtofferbescherming.
Inspectie JenV zelf
Bestuurskundige Paul ‘t Hart heeft vorig jaar onderzocht wat de Inspectie JenV heeft gedaan met op haar zelf gerichte aanbevelingen van de Auditdienst Rijk (ADR). Volgens hem is de onafhankelijkheid van de Inspectie JenV voldoende geborgd. De contacten in het onderzoeksproces zijn nu beter vastgelegd zoals de ADR suggereerde. Dat is onder meer gedaan door het opstellen van het relatiestatuut, waarin afspraken staan over de samenwerking tussen de Inspectie JenV en het ministerie van JenV.
1 Bij JenV is de ‘eigenaar’ van uitvoeringsorganisaties de (plv) secretaris-generaal van het ministerie. Opdrachtgevers zijn de beleidsafdelingen die de financiële middelen bepalen. In sommige gevallen worden uitvoeringsorganisaties door meerdere departementen en gemeenten gefinancierd, bijvoorbeeld die in de jeugdzorg.