Toezicht
Taken en kaders
De Inspectie Justitie en Veiligheid houdt toezicht op de kwaliteit van de taakuitvoering van organisaties die hun werk doen onder verantwoordelijkheid van het ministerie van Justitie en Veiligheid en van het ministerie van Asiel en Migratie. Ook houdt de Inspectie JenV toezicht op wiettelers en coffeeshops die meedoen aan het Experiment Gesloten Coffeeshopketen en op incassodienstverleners.
Als toezichthouder kijkt de Inspectie JenV niet alleen of uitvoerders en ondernemers zich aan de geldende normen houden, maar ook of de taakuitvoering in de praktijk tot het beoogde maatschappelijke resultaat leidt. Op die manier draagt zij bij aan een veilige en rechtvaardige samenleving.
Werkwijze
In 2024 heeft de inspectie een nieuw toezichtmodel ontwikkeld, dat er – schematisch weergegeven – als volgt uit ziet:
Fase 1: informatiepositie
Het fundament van goed toezicht is een zorgvuldig opgebouwde en onderhouden informatiepositie. Deze ‘positie’ wordt opgebouwd met informatie die de Inspectie JenV zelf verzamelt over het functioneren van uitvoeringsorganisaties en ondernemers. Die informatie wordt aangevuld met signalen ‘van buiten’, bijvoorbeeld vanuit de politiek, de beleidsmakers, belangenorganisaties en de media. Zo vormt de Inspectie JenV zich een breed beeld over de (publieke) taken die onder de verantwoordelijkheid van de ministeries van Justitie en Veiligheid en van Asiel en Migratie worden uitgevoerd. Het vergt een continue investering om een goede informatiepositie te krijgen en te behouden.
Fase 2: beeld vormen en risico’s analyseren
De inzet van de inspectie is daarbij steeds een zo actueel en volledig mogelijk beeld te hebben van wat er speelt bij de uitvoering van die taken.
Vragen die de Inspectie zich bij het beoordelen van de verzamelde informatie stelt zijn: ‘Klopt het’, oftewel: wordt er volgens de geldende normen gewerkt? Ook: ‘Werkt het?’, wat levert het op voor de samenleving.
En als er sprake is van risico’s die een goede taakuitvoering in gevaar brengen: waardoor worden die risico’s veroorzaakt en wat kan er aan gedaan worden om de risico’s weg te nemen of te beperken?
Fase 3: kiezen en uitvoeren
Als de Inspectie JenV mogelijkheden ziet en capaciteit beschikbaar heeft om via toezicht eventuele risico’s aan te pakken, kiest de inspectie daarbij vervolgens het best passende instrument.
Een bekend instrument is het gericht onderzoeken van de oorzaken van een bepaald risico. Ook kan de Inspectie JenV de ontwikkelingen in de taakuitvoering gedurende een bepaalde periode monitoren en daarover rapporteren. Bepalend voor de keuze van een specifiek instrument is: welk van de beschikbare instrumenten heeft in dit specifieke geval het meeste effect?
Fase 4: resultaten bekendmaken
De Inspectie JenV kan haar beelden, beoordelingen en eventuele aanbevelingen op verschillende wijzen bekendmaken. Wat ze kiest, hangt van meerdere factoren af. De inspectie zorgt ervoor dat zij de verantwoordelijke bewindspersoon altijd informeert over haar bevindingen en conclusies. Zij kan er daarnaast voor kiezen anderen (bijvoorbeeld de betreffende beleidsafdeling van een ministerie of de bestuurder van de uitvoeringsorganisatie) aan te spreken, als die de oplossing in handen heeft. De Inspectie JenV publiceert de resultaten van haar toezicht op haar website.
Bij het toezicht op ondernemers kan de Inspectie JenV een boete opleggen of een last onder dwangsom.
Toezicht: een continu proces
Het werk van de Inspectie JenV eindigt niet met het bekendmaken van wat ze heeft gezien en gevonden. Zij rekent er wel op dat het opvolgen van aanbevelingen de verantwoordelijkheid is van degene aan wie de aanbeveling is gedaan en dat die er dus zelf mee aan de slag gaat. Uitgangspunt van de inspectie is dat zij – zoveel mogelijk op afstand – monitort of aanbevelingen daadwerkelijk worden opgevolgd.